Van afgedankt hout, plastic en glas vervaardigt hij nieuwe producten. Dutch Design van afvalmaterialen. Boudewijn van den Bosch is ontwerper en meubelmaker. “Wat ik creëer moet naast aantrekkelijk zijn ook een doel hebben.” Samen met zijn partner Niki Schoondergang runt hij al tien jaar Studio Hamerhaai in de Waarderpolder.
In de werkruimte is het een lawaai van jewelste. Zaagmachines en afzuigers draaien op volle toeren. Personeelsleden werken met oorbeschermers op tegelijkertijd aan een inbouwkast, een dressoir en een tafelblad. In de spuitcabine verft Niki planken zachtgeel. Boudewijn (47) komt aanlopen in een kaki driekwartbroek en grove schoenen. Hij doet zijn werkbril af en wast zijn handen vies van metaal bewerken. De productieruimte staat vol met machines: freestafels, een grote zaagtafel, een Vandiktebank zaagtafel en een heftruckje. Overal ligt zaagsel. “Laten we naar boven gaan, hier is teveel herrie”, oppert de meubelmaker.
Op de eerste verdieping bevinden zich keuken en kantoor in dezelfde ruimte. Boudewijn neemt plaats aan de zelfgemaakte houten tafel en stoelen met daarboven een lamp van gekleurd plastic, ook een eigen creatie. In de kast staan houten robots in verschillende maten. Sommigen zijn beschilderd, anderen hebben een kijkdoosje met licht in hun buik. Bovenop staat een krokodil van hout met een videotape in zijn bek.
Voldoening uit het maakproces
Alle producten van Studio Hamerhaai worden zoveel mogelijk ‘in huis’ gemaakt in de werkplaats in Haarlem. Naast oprichters, ontwerpers en makers Boudewijn en Niki, werken er nog vier mensen in de studio. Boudewijn was in het verleden jarenlang werkzaam in Hilversum als freelance geluidstechnicus en regisseur van documentaires. Meubels ontwerpen deed hij toen ook al. “Vanaf het moment dat ik op mezelf ging wonen maak ik meubels. De stoelen en kasten die ik in mijn hoofd had kon ik in winkels niet vinden. De makkelijkste weg was om ze zelf te creëren. In het begin waren de meubels technisch wat belabberd, maar uit het maakproces haalde ik veel voldoening.”
Hij produceerde meubels voor vrienden en daarna voor de vrienden van vrienden. “Ik had er plezier in.” Uiteindelijk gingen zijn televisiewerk en hobby elkaar in de weg zitten. Ook kregen Boudewijn en Niki een kindje. “De lange dagen bij televisie verloren hun glans. Ik wilde om vijf uur de deur dicht kunnen trekken om met mijn gezin aan tafel te zitten. Vijftien jaar geleden heb ik de knoop doorgehakt. We woonden antikraak in Utrecht en hadden genoeg ruimte. Ik heb machines gekocht en ben begonnen, dat ging heel organisch. Een aantal productiehuizen waar ik eerder als programmamaker aan verbonden was, bestelden nu bij mij decorstukken of meubels. Mijn ambitie lag weliswaar niet bij het produceren van decors, maar het was een goede manier om te starten en ervaring op te doen. Meubels maken als hobby is een hele andere discipline dan meubels fabriceren om je brood mee te verdienen.”
Weggooien of upcyclen
Een houten wand scheidt de keuken van de rest van de etage. In de andere ruimte staat een partij leeggehaalde beeldbuistelevisies op elkaar gestapeld. “Daar wil ik nog iets in maken, een knipoog naar mijn verleden.” Tegen de muur staat een voorraad hout met daarop de teksten: Fragile, This side up, Handle with care en Open at this site. Daarnaast ligt een rol gekleurd kunststof waar plastic armbandjes en muntjes mee geproduceerd werden voor festivals. Achterin wordt gewerkt aan een inbouwkast van hergebruikt materiaal, de lades zijn van oud eikenhout. “In Haarlem wordt veel verbouwd, nieuwe bewoners slopen de massief eikenhouten vloeren uit hun woningen. Ongelofelijk, maar wij zijn er happy mee. Je schraapt er een laagje af en je hebt weer fantastisch hout.”
Het maken van meubels combineerde Boudewijn altijd al met aparte projecten. Hij fabriceerde nieuwe producten van voorwerpen die anderen weggooiden. Zo creëerde hij van gekleurd afvalplastic grote lichtobjecten die in de lobby van een hotel kwamen te hangen. “Dat vond ik te gek om te doen. Een bestaand product ombouwen tot iets anders zodat het een nieuwe bestemming krijgt. Upcyclen met een lelijk woord. Van een stapel houten planken of oude potten waar niemand wat in ziet weer iets moois maken. Dat doen we nog steeds, maar dan uitgebreider. Het maakproces vind ik fascinerend. In de periode dat ik hiermee begon zo’n 17 jaar geleden, bestond er een enorme afvalstroom aan goede materialen die werden weggegooid. Ontzettend zonde. Het is heel bijzonder om een nieuw product te vervaardigen zonder daar iets voor te hoeven aanschaffen. Niet om het geld, maar om de gedachte. Als ik een houten stoel wil maken, gebruik ik liever afgedankt hout dan dat er voor mij een boom omgezaagd wordt.”
De afvalstroom bestond in het begin alleen uit hout, nu is er ook veel afgedankt plastic. Op het moment is de ontwerper bezig om objecten te produceren van oude glazen isolatoren uit elektriciteitsmasten, een soort kommen. Er worden duizenden weggedaan. “Ik zal ze niet allemaal gebruiken, maar we gaan er in ieder geval lampen mee ontwerpen. Veel materialen die als afval worden beschouwd zijn nog prima bruikbaar. In principe valt er met alles wat men weggooit iets nieuws te maken. Houten platen kun je opnieuw zagen en plastic dopjes kun je onder een pers leggen om de materie wederom te gebruiken.”
Een verhaal meedragen
Boudewijn en Niki produceren duurzaam maatwerk voor bedrijven en voor particulieren. Ze fabriceren tafels, stoelen en wandkasten van hergebruikte materialen, eventueel aangevuld met nieuwe duurzame materie. Tevens vervaardigen ze kleine voorwerpen als lampen, vazen en houten robotjes ter decoratie. “Alles met als basis materiaal dat anders weggegooid zou worden. In veel producten verwerken we een lampje. Ik vind het fijn om iets te maken dat er mooi uitziet èn een functie heeft. Ook vertel ik graag een verhaal met onze objecten. Dat deed ik al als documentairemaker en nu door de geschiedenis van het materiaal dat we gebruiken. Bijvoorbeeld met de stoelen die we produceerden van oude zittingen van de stoelen uit de Amsterdam Arena die vervangen werden. Ze hebben daar jarenlang gestaan als getuige van voetbalwedstrijden en grote concerten. De zittingen aan de zonkant zijn vermalen, de kunststof was teveel aangetast. De stoelen aan de schaduwkant zagen er nog mooi uit. Wij hebben de zittingen in een stalen frame gezet en er een bruikbare stoel van gemaakt die ook nog lekker zit. Een nieuw object dat een mooi verhaal met zich mee draagt.”
Tegenwoordig weten bedrijven en particulieren Studio Hamerhaai prima te vinden. Boudewijn wordt geregeld benaderd of hij interesse heeft in een afvalpartij. In het begin was dat wel anders. Hij en Niki belde heel Nederland af. Zo ook het Rijksmuseum in Amsterdam met de vraag of ze afvalmateriaal hadden. “Het museum was dicht, ze waren aan het verbouwen. Ik ging ervanuit dat de kunst in de tussentijd ergens opgeslagen zou zijn in houten kisten. We waren stoelen aan het fabriceren waar ik meer hout voor nodig had, hout met een verhaal. Ik vroeg wat ze na de verbouwing met de kisten gingen doen. Ze waren enthousiast over mijn idee het hout te hergebruiken. Ook zij vonden het zonde als het materiaal de shredder inging. We werken inmiddels veel samen met het Rijksmuseum en een aantal andere musea die houten kisten afdanken. Op het moment dat ik die kisten uit elkaar haal is het hout weer uitstekend plaatmateriaal.”
Rijkswachters met cijfercode
Boudewijn loopt naar een partij hout dat tegen een wand staat opgeslagen en laat zijn hand eroverheen glijden. “Ik vind het nog steeds bijzonder om te werken met het hout van de kisten waar de wereldberoemde kunst van het Rijksmuseum in heeft gezeten. Zo dichtbij als dat hout zullen wij nooit bij zo’n schilderij of object komen. Die kisten hebben het aangeraakt en een beschermende functie gehad. Naast nieuwe meubels vervaardigen we ook Rijkswachters van het hout, robots van klein tot groot.” Hij wijst op een cijfercode op het lijf van de robot. “De kisten waren allemaal genummerd. Als je zo’n code bij ons op de website invoert, zie je welk kunstwerk jouw Rijkswacht beschermd heeft. Bij de aanschaf van een Rijkswacht koop je dus een extra verassing. De ene keer is het een oude kandelaar of drie dagboeken en de andere keer een Rembrandt. Het hout is allemaal door mijn handen gegaan. Spannend idee. Ik heb kisten voorbij zien komen waar kunstwerken van oude en nieuwe meesters inzaten of meubels van oude en hedendaagse makers. Geweldig mooie dingen. Bijvoorbeeld een stoel van Rietveld die gemaakt was van transportkisten en van deze transportkist heb ik weer een stoel geproduceerd. Ik zoek niet ieder kistnummer. Dat zou te veel tijd kosten, maar soms laat ik me verleiden en blijkt het om de meest te gekke werken te gaan.”
“Die beschermende functie van het hout vond ik een leuk gegeven, na jarenlange dienst is het materiaal nu met pensioen. Ik wilde een leger van robots maken die als geschiedenis hebben dat ze de beschermers waren van Nederlandse kunst. Het is het archetype van een robot, een waanzinnige vorm. Het is mijn vertaling van hoe een leger eruit zou moeten zien. Geen naar leger, iedereen moet zich er prettig bij voelen. Ik heb nooit kunnen dromen dat het uiteindelijk zoveel robotjes zouden worden. We hebben er de afgelopen tien jaar wel 20.000 gemaakt. Ik wist dat het een goed verhaal was, maar dat zoveel mensen dat ook vinden had ik nooit verwacht. De Rijkswachters worden in winkels en via onze site verkocht. Als ik een bestelling krijg vind ik dat nog steeds te gek. Ze zijn mijn kindjes.”
Tekst: Meta van der Meijden
Fotografie: Christhilde Klein