In de Slachthuisbuurt zijn enkele straten vernoemd naar Haarlemse verzetshelden: Hannie Schaft, Truus en Freddie Oversteegen, Jetty Velu en Frans van der Wiel. Zij pleegden in de oorlogsjaren 1940-1945 ieder op een eigen manier verzet tegen de Duitse bezetter. Van het vervalsen van persoonsbewijzen tot het verspreiden van bonkaarten. En van het organiseren van wapentransporten tot daadwerkelijk gewapende acties.
Corrie ten Boom, naar wie een straat in de Amsterdamse Buurt is vernoemd, werkte de bezetter op een geheel eigen wijze tegen. Zij bood met haar vader Casper en zuster Betsie aan veel joodse en andere onderduikers onderdak in een geheime schuilplaats van de familie Ten Boom in de Barteljorisstraat. De Haarlemse politieman Jan Overzet hielp de familie Ten Boom met het laten ontsnappen van onderduikers.
Eén van de meest voorkomende verzetsdaden was het produceren en verspreiden van illegaal drukwerk. Mooie voorbeelden zijn de uitgaven Trouw, Het Parool en Vrij Nederland. Deze bladen maken nu nog steeds deel uit van de vrije pers in ons land, één van de waakhonden van de democratische rechtsstaat en daarmee onze vrijheid.
De daden van de Haarlemse verzetshelden verschilden, maar de drijfveren stemden overeen. In mei 1940 werd onze democratische rechtsstaat van de ene op de andere dag ingeruild voor een dictatuur. In ons land worden mensen gelijk behandeld, maar de bezetter stelde daar rassenwaan, discriminatie en deportatie voor in de plaats. Je mocht niet meer zeggen of schrijven wat je wilde en het parlement werd uitgeschakeld. De leden van het verzet stonden op tegen deze rechteloosheid en werkten de bezetter tegen. Met permanent gevaar voor eigen leven en in enkele gevallen (Hannie Schaft, Betsie en Casper ten Boom) daadwerkelijk ook ten koste van het leven.
Het is een strijd van 78 jaar geleden. Dankzij onze bevrijders en ook met eerbied voor en dank aan de moedigen in het verzet, leven wij in vrijheid en in een democratische rechtstaat. Samen met de burgers van tientallen andere landen. We mogen gewoon zeggen wat we vinden. We kiezen ons eigen parlement. Demonstreren is een grondrecht. En onze onafhankelijke media kunnen, niet beperkt door censuur, de macht controleren. Maar de vrijheid is niet vanzelfsprekend.
In grote delen van de wereld is een vrije pers en een democratische rechtsstaat nog steeds ver verwijderd. In Rusland, in ons eigen Europa, moet onafhankelijke journalistiek wijken voor door de staat gecontroleerde informatievoorziening. Van scheiding van machten en vrijheid van meningsuiting is er niet of nauwelijks sprake. De bekendste oppositieleider zucht in lange gevangenschap met vrees voor leven en gezondheid. Demonstraties worden uiteengeslagen. De rechteloosheid verlamt veel burgers.
In Oekraïne vechten mensen voor de vrijheid van hun land en in hun land tegen bruut geweld van Rusland, dat ook de eigen burgers de vrijheid ontzegt. De vele Oekraïense vluchtelingen in Haarlem laten zien dat het belang van vrijheid ook vandaag volop actueel is.
Wellicht worden er ook in Moskou en Sint Petersburg ooit straten vernoemd naar Russische helden die met succes hebben gestreden voor hun eigen democratische rechtsstaat en voor vrijheid in hun eigen land.