Nina Spijkers
Regisseur, anglofiel en woordkunstenaar
De geboren theatermaker staat met de kerstdagen in de Schuur om het publiek te voorzien van een avond vol verbinding en lekker eten. HRLM sprak met Nina over haar inspiratiebronnen, de zoektocht naar zekerheid en de voorstelling Onder Ons.
Naar eigen zeggen is Nina in de theaterwereld geboren. Haar beiden ouders zijn acteur en inmiddels ook schrijver en regisseur. Vanaf haar geboorte werd ze al meegenomen naar theater, repetities en al het anders dat daar mee te maken had. “Het is eigenlijk met de paplepel ingegoten.”
Toch vindt ze het niet vanzelfsprekend dat ze nu zelf werkzaam is in dit veld. “Mijn broertje heeft dezelfde jeugd gehad als ik, maar heeft nul interesse in theater”, zegt ze grappend. Voor Nina is het altijd duidelijk geweest dat ze haar hele leven aan theater verbonden zou blijven. Rond haar zesde zag ze Hamlet voor het eerst en toen wist ze het zeker: ze wilde actrice worden. Ze was niet weg te slaan uit theaters en dat is eigenlijk nooit meer veranderd. “Theater is voor kinderen een hele magische plek”, legt ze uit. “Het gaat over fantasie en doen alsof. Er worden tijdens repetities veel werelden gecreëerd.”
Toekomst als actrice
Al wilde ze graag actrice worden, is ze momenteel een geliefd regisseur. “Als kind zie je alleen de acteurs en dan wil je daar graag bij horen”, vertelt ze. Tijdens oud en nieuw probeerde ze als kind al in de rol van de regisseur te kruipen. “Ik probeerde mijn hele familie te besturen om een stuk te maken. Als kind kon ik al vrij dwingend zijn met spelen.” Al blijft het idee om regisseur te worden in haar hoofd hangen, blijft Nina focussen op een toekomst als actrice. Dat idee sleept haar door haar middelbare schoolcarrière heen, waar ze het gevoel heeft nergens bij te horen. “Die droom kon ik niet loslaten. Toch wens ik soms dat ik dat wel had gedaan, want ik denk dat ik stiekem wist dat ik geen actrice wilde worden.”
Na de middelbare school denkt Nina eraan om naar de toneelschool te gaan, maar de kans om als een ‘kindje van’ gezien te worden weerhoudt haar. “Ik ben dol op Shakespeare en ben een echte anglofiel, dus het was vanzelfsprekend dat ik in Engeland wilde studeren.” Samen met haar beste vriendin gaat ze in Engeland alle universiteiten langs waar is toegelaten. Ze belandt op de universiteit van Kent en gaat daar theaterwetenschappen studeren. Helaas overspoelt het gevoel er niet bij te horen haar opnieuw. Tijdens een gesprek met de schoolpsycholoog durft ze eindelijk hardop te zeggen wat ze écht wil. “Ik zei tegen haar dat ik eigenlijk wel wilde regisseren. Toen ze mij vroeg waarom ik dat niet ging doen, zei ik dat ik bang was dat er niemand zou komen kijken.” Nina’s schoolpsycholoog belooft dat ze wel komt kijken. “Dat gebeurde natuurlijk niet, maar het is eigenlijk ook wel heel grappig. De vrouw die mij heeft aangemoedigd, is nooit komen kijken.”
Samen kneuteren
Vanaf het moment dat Nina besluit te gaan regisseren valt alles op zijn plek. “Dit is iets wat ik wilde, kon en waar ik van wist dat ik het de rest van mijn leven wilde doen.” Eenmaal terug in Nederland meldt ze zich aan voor een regieopleiding in Amsterdam.
Het samen maken van een productie is voor haar dan ook het belangrijkst. “Het klinkt misschien raar, aangezien je als regisseur de kaptein bent.” Toch wil ze mensen inspireren om samen een kunstwerk te maken. De repetitieruimte is voor haar dan ook een magische plek. “Dat is waar alles ontstaat. Je hebt een idee of een tekst die nog niet zoveel voorstellen. Samen met de acteurs ga je kneuteren tot er iets ineens kan opstijgen.” Ze omschrijft het als iets met veel betekenis, dat ineens heel veel emotie krijgt.
“Mijn hart ligt bij teksttoneel”, vertelt Nina. Ze denkt dat door haar opvoeding en grote liefde voor het klassieke repertoire komt. Extreem ouderwetse, of zelfs verouderde teksten spreken haar het meest aan. “Veel daarvan is veel racistisch of seksistisch”, legt ze uit. “Het is belangrijk dat ik daarmee iets duidelijk kan maken over het huidige tijdperk.” Het moet een beetje schuren, maar de bezoeker ook aan het denken zetten. De voorstelling maakt ze modern, maar het taalgebruik laat ze het liefst voor wat het is. In de klassieke tragedie Coriolanus van Shakespeare veranderde ze de mannelijke Romeinse generaal in een vrouw. “Dat maakte het ineens een heel urgent en modern stuk. De vrouwelijke woede stond nu centraal.”
Ze wordt veel geprezen voor haar taalspelingen in haar voorstellingen, waardoor ze niet meer weg te denken is uit de huidige theaterwereld. In 2015 won Nina de Top Naeff Prijs; een aanmoedigingsprijs voor veel belovende studenten. “Dat voelde als een hele liefdevolle erkenning.”
Hoofd vol laatjes
Al boekt ze veel successen, legt Nina uit dat het soms erg lastig is om aan een goed onderwerp te komen. Ze kijkt graag naar urgente zaken in de maatschappij, waardoor ze soms bijna gedwongen wordt om de toekomst te voorspellen. “Soms zie ik iets belangrijks en dan wil ik mij gelijk in kunst uitdrukken. Helaas kan dat niet altijd, dat is jammer.”
Inspiratie haalt ze uit alles dat ze voorgeschoteld krijgt. “Ik zorg ervoor dat mijn inhoudelijke voelsprieten altijd aan staan.” Ze volgt het nieuws, en de ontwikkelingen binnen de literaire, cinematische en muzikale wereld. “Voor actualiteit heb je de krant, voor zelfreflectie heb je het theater.” Nina vindt dat er langere lijnen zijn dan enkel de krant en ziet theater als een secundair medium voor de mens. “Als ik mij voorbereid, dan is de voorstelling over drie jaar af. Daarom moet ik vooral nadenken over globale onderwerpen die interessant blijven.”
Nu zit ze in de fase waarbij ze weet wat ze over twee jaar wil doen. Er is een globaal idee. “Dan opent er een laadje in mijn hoofd voor extra inspiratie”, vertelt ze. “Als ik iemand over het perron zie lopen, dan krijg ik inspiratie voor mijn personages.” Twee jaar lang neemt ze al het interessante tot zich. Ze omschrijft het als een eekhoorn die nootjes verzameld. “Dat hele laadje vol met nootjes trek ik open als we gaan repeteren.” Het is het belangrijkste onderdeel van haar creatieve proces. “Dan heb ik ook nog een enorme verslaving betreft fotoboeken. Als ik geïnspireerd wil worden, pak ik de boeken erbij en geef ik mij over aan het creatieve proces.”
Nina vindt zelf dat ze vrij collectief werkt en vindt het belangrijk om samen iets te maken. “Ik probeer helder leiderschap te vertonen, maar iedereens idee is altijd welkom.” Het idee van de stagiair is voor haar net zo belangrijk als dat van de hoofdrolspeler. “Daar ben ik niet egoïstisch in. Ik wil niets doordrukken, maar ik wil enkel het beste.” Volgens de regisseur is het belangrijk dat iedereen zich veilig en geliefd voelt. “Ik regisseer liever via een compliment, dan via een kritische noot”
Geen benul
Verbinding is een onderwerp dat niet alleen van belang is in haar manier van werken, maar ook in de muzikale voorstelling Onder Ons, die tijdens de kerstdagen in de Schuur te zien is. Een verhaal over de behoefte naar, maar het onvermogen tot, verbinding met een ander. “Het idee voor deze voorstelling is eigenlijk ontstaan in het staartje van corona”, vertelt Nina. “We staken de koppen bij elkaar en kwamen tot de conclusie dat het iets liefdevols moest zijn dat mensen oproept tot verbinding.”
Het verhaal gaat over vier bewoners van een flatgebouw, die allemaal boven elkaar wonen. Al wonen ze zo dicht bij elkaar, toch hebben ze geen enkele vorm van contact. Al zitten hun toiletten boven elkaar, hebben ze geen benul wie ze zijn. “Sommigen zullen tegelijkertijd poepen, en sommigen slapen een meter van elkaar af”, grapt Nina. Het idee ontstond overigens niet alleen door corona, maar ook door het lopen langs gebouwen waar in elk raam een ander verhaal speelt. “Het gaat op een bepaalde manier over eenzaamheid, maar we gebruiken muziek om de mensen met elkaar te verbinden, bijvoorbeeld door samen te zingen.”
Niet alleen de acteurs ontmoeten elkaar, maar ook de bezoekers in de zaal. “Voorafgaand de kerstvoorstellingen beginnen we met een gemeenschappelijk diner”, legt ze uit. “Tijdens de voorstelling staat er een kok om het publiek heen die bezig is met het bereiden van het dessert.” Het is de bedoeling dat het dessert na de voorstelling gezamenlijk wordt opgegeten door zowel het publiek, als de spelers en medewerkers van de Schuur. “Het is een letterlijke ontmoeting, waarbij samen iets eten de verbindende factor is.”
Tussenkop = Delen met een vreemde
Nina kijkt uit naar de voorstellingen in Haarlem. Onder Ons heeft al eerder in Nederland gespeeld en de reacties waren lovend. Ze wil dat bezoekers een beetje warm van binnen worden en medeleven voelen voor de mens. Alleen zo zal het een ultieme kerstvoorstelling worden. Tijdens de gesprekken met het publiek hoorde de regisseur erg bijzondere verhalen. “Een stel vertelde dat ze recentelijk de geboorte van het kind van de bovenburen hadden gehoord. Ze lagen in bed, hebben elkaars handen gepakt en hebben even gehuild toen het moment daar was.”
Het doel van de voorstelling is dan ook om inderdaad dit soort mooie verhalen te delen met een vreemde. Mensen worden volgens Nina weer echt eventjes ‘mens’. Ze vindt het prachtig om van bezoekers te horen dat zij emotionele en persoonlijke verhalen hebben gedeeld met wildvreemden. “Ik kan niet wachten om dit met de kerstdagen te doen. Dan is het gevoel van verbinding natuurlijk nog sterker.”
Onder Ons is exclusief in Schuur Haarlem te zien van 21 t/m 30 december 2023.
Reserveer kaarten via www.schuur.nl.
Regie: Nina Spijkers
Met: Malou Gorter, Michael Muller, Teuntje Post en Charlene Sancho
Tekst: Victoria van der Werff. Fotografie: Sanne Peper en Nienke Veneboer.